Eerst begrijpen, dan bewegen
Foto door Valeria Miller
Waarom de 'hoe' vooraf gaat aan de 'wat'
Vorige week spraken we met een directieteam. Het team had hun businessplan voor komend jaar uitgewerkt. Ambitieuze doelen, heldere prioriteiten, concrete acties. Ze waren klaar om aan de slag te gaan.
Toen stelden we één vraag: "Wat gaan jullie anders doen dan vorig jaar?"
Stilte.
Het plan was nieuw, maar de aanpak was hetzelfde. Dezelfde manier van werken, dezelfde overlegstructuren, dezelfde impliciete aannames over hoe dingen gedaan worden. Met als risico: dezelfde resultaten als eerder.
We zien dit patroon vaker. Organisaties investeren veel energie in het 'wat' - de strategie, de doelen, de projecten. Maar ze slaan de 'hoe' over. Hoe gaan we dit anders aanpakken dan voorheen? Wat vraagt dit van ons als leiders? Welke patronen moeten we doorbreken?
De valkuil van actie
De druk om snel te handelen is herkenbaar. Medewerkers verwachten duidelijkheid en antwoorden. Aandeelhouders en toezichthouders willen resultaten zien. En als leidinggevende voel je de verantwoordelijkheid om richting te geven.
En dus gaan we aan de slag. We plannen sessies, verdelen taken, en communiceren wat er gaat veranderen. Actie geeft energie en het gevoel van vooruitgang.
Maar actie zonder begrip leidt tot herhaling. Je blijft draaien in dezelfde patronen, alleen nu met een nieuw plan erbovenop. Het echte werk - begrijpen wat maakt dat eerdere aanpakken niet brachten wat je hoopte - blijft liggen.
Sensemaking: de stap die we overslaan
Wat als we eerst durven te pauzeren voordat we in actie komen? De tijd nemen om echt te begrijpen wat er speelt. Vragen stellen. Luisteren. Kijken naar patronen en verbanden die verklaren waarom eerdere aanpakken wel of niet werkten.
We noemen dit sensemaking het proces van betekenis geven aan wat er gebeurt. Praktisch betekent dit: voordat je beslist wát je gaat doen, eerst helder krijgen wat er werkelijk speelt.
Welke onderliggende patronen zorgen ervoor dat we steeds op dezelfde uitkomsten uitkomen?
Wat vraagt deze verandering van ons wat we tot nu toe niet hebben gegeven?
Waar zitten de echte blokkades - en waar de onbenutte kansen?
Wat sensemaking zichtbaar maakt
Eén van de inzichten die vaak naar boven komt wanneer teams de tijd nemen voor sensemaking: het plan zelf is zelden het probleem. Wat ontbreekt is aandacht voor wat de verandering vraagt van mensen. Hun routines, hun zekerheden, hun manier van werken - alles lijkt op het spel te staan en te bewegen. En juist dát vraagt iets anders dan een goed projectplan.
Verandering versus transitie
William Bridges maakt hier een helder onderscheid. Verandering is een gebeurtenis - een nieuw systeem, een reorganisatie, een strategische heroriëntatie. Iets dat je kunt plannen en op een kalender zetten.
Transitie is het menselijke proces daaromheen. Hoe mensen afscheid nemen van oude werkwijzen, omgaan met de onzekerheid van de tussentijd, en uiteindelijk nieuwe manieren van werken omarmen. Transitie laat zich niet plannen. Het vraagt begeleiding, geduld, en bovenal: begrip voor wat mensen doormaken.
Een nieuw businessplan is verandering. Zorgen dat mensen anders gaan werken dan vorig jaar is transitie. Het tweede vraagt meer dan een goed plan alleen.
Drie vragen voor je volgende strategiesessie
Wil je sensemaking in praktijk brengen? Begin met deze drie vragen:
Wat hebben we het afgelopen jaar geleerd over hoe wij het beste werken - en hoe bouwen we daarop voort?
Welke manier van samenwerken zou ons dit jaar verder kunnen brengen?
Welke frisse blik op onze organisatie opent mogelijkheden die we nog niet hebben verkend?
Neem de tijd voor deze vragen. Luister naar wat er komt. Laat de antwoorden zich vormen zonder direct naar oplossingen te springen.
De moed om te pauzeren
Dit vraagt lef. Het vraagt geduld om met onzekerheid te zitten terwijl je samen verkent. En het vraagt vertrouwen dat helderheid ontstaat door het proces, niet ervoor.
Leiders die starten met sensemaking, maken betere keuzes. Ze kiezen aanpakken die passen bij hun specifieke situatie. Ze krijgen mensen mee omdat die zich gehoord voelen. En ze doorbreken de patronen die eerder in de weg zaten.
Het begint met de bereidheid om eerst te begrijpen, voordat je beweegt.