Hoe financiële dienstverlening helpt sociale en economische uitsluiting te voorkomen
Foto door Jhon David
Dit artikel is geschreven met Fred de Jong
Het aantal huishoudens met financiële problemen neemt toe, terwijl de Nederlandse overheid meer financiële zelfredzaamheid verwacht van burgers en bedrijven. Veel consumenten zijn onzeker over hun financiële toekomst. Ze zijn onvoldoende voorbereid op de economische gevolgen van levensgebeurtenissen, zoals voortijdig overlijden en arbeidsongeschiktheid. Ons consumentenonderzoek toont aan dat de jaarlijkse financiële schade minstens € 750 miljoen in Nederland. Financieel dienstverleners kunnen consumenten ondersteunen bij het voorbereiden op economische tegenspoed. Maar dat vereist een andere mentaliteit.
De problemen zijn gedeeltelijk het gevolg van de toegenomen financiële complexiteit voor consumenten. Die complexiteit komt door een combinatie van ontwikkelingen. Denk daarbij aan het beroep vanuit de overheid op onze financiële zelfredzaamheid, het toegenomen aanbod van financiële producten met beperkte inhoudelijke verschillen en de grote politieke, maatschappelijke en economische ontwikkelingen.
Vooral financieel kwetsbare huishoudens lopen het meeste risico op financiële problemen bij voortijdige overlijden of arbeidsongeschiktheid. Ze missen de financiële middelen om met tegenslagen om te gaan, maken beperkt gebruik van financieel advies en hebben vaak geen maatregelen genomen. Een voorbeeld hiervan is te zien in het televisieprogramma "Steenrijk Straatarm" - mensen die, vanwege tegenslagen in het leven, zijn veroordeeld tot schuldherstructurering en niet langer kunnen deelnemen aan sociale, culturele of sportieve activiteiten. Deze groep wordt economisch en sociaal uitgesloten.
De meeste mensen kennen Nederland als een welvarend en rijk land. We leven echter in een systeem dat jaarlijks leidt tot € 750 miljoen schade bij onzekere, financieel kwetsbare consumenten die niet zijn voorbereid op financiële tegenslag. Het gevolg hiervan is meer financiële, maatschappelijke en economische ongelijkheid. We leven in een systeem dat niet duurzaam is.
Duurzame dienstverlening door meervoudige waarde-creatie
De maatschappelijke en politieke discussie die op dit moment wordt gevoerd over de duurzaamheid van ons economisch systeem, raakt ook de waarde en positie van financieel advies. Nederland heeft zich gecommitteerd aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Dat betekent dat in 2030 concrete resultaten moeten zijn bereikt op het gebied van onder meer vergroening, sociaal welzijn en duurzame economische groei. In het verlengde hiervan hebben de financiële sector en daarmee ook financieel adviseurs een bijzondere opdracht. De overheid en de toezichthouders DNB en AFM verwachten van de financiële sector dat zij een bijdrage leveren aan de verduurzaming van Nederland.
In de uitvoering van deze opdracht zien we dat de sustainability goals zich beperken tot vergroening. Met name hypotheekadviseurs hebben de verduurzaming van woningen als nieuw adviesterrein ontdekt. Zij kunnen tegen gunstige condities extra leningen verkopen. Dit is een te beperkte manier om naar duurzaamheid te kijken. En het is oneigenlijk om duurzaamheid te gebruiken als springplank naar meer verkoop.
De maatschappelijke opdracht van de financiële sector, en daarmee ook van adviseurs, is breder. Die gaat naast vergroening ook over duurzame economische ontwikkeling en een inclusieve samenleving. In andere woorden: onderdeel van de opdracht is zorgen dat mensen financieel en maatschappelijk niet buiten de boot vallen. Ons onderzoek laat zien dat daar nog veel valt te winnen.
Anders kijken naar prestaties van de financiële sector
De financiële resultaten (omzet, groei, rendement) en klanttevredenheid van de meeste financiële dienstverleners zijn goed. Echter, het zijn juist die resultaten die het huidige systeem in stand houden en ons verblinden voor de onbedoelde bijeffecten. En die ons verblinden voor het bredere perspectief op de waarde van financieel advies. Er is een andere, duurzame manier nodig om de prestaties van de financiële sector te beoordelen.
De focus van de financiële sector op bedrijfsresultaat als maatstaf voor succes, is niet duurzaam en niet onderscheidend. Techniek neemt een steeds grotere rol over om efficient diensten als producten te leveren. Dit biedt ruimte om naast financiële waarde ook sociale waarde en ecologische waarde te creëren. We noemen dit ‘meervoudige waardecreatie’.
Meervoudige waardecreatie vraagt om een andere mindset van financieel adviseurs. Een mindset waarin het denken in oplossingen voor maatschappelijke en duurzaamheidsvraagstukken centraal staat. En waarin specialisten binnen de steeds complexere omgeving van klanten een betekenisvolle rol spelen vanuit hun ervaring, netwerken en kennis van vergelijkbare situaties.
Africhting van gedachten
"Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg."
De financiële sector kan met haar kennis en vaardigheden een groot verschil maken voor hun klanten. Ook op het gebied van sustainability en duurzaamheid. Maar dan moet sustainability wel breder worden beschouwd. Ons onderzoek naar de financiële gevolgen van overlijden of arbeidsongeschiktheid laat de consequenties van het huidige systeem met enkelvoudige waarde-creatie zien. Mensen vallen financieel, maatschappelijk en sociaal buiten de boot. Een verandering van bedrijfsmodel naar meervoudige waarde-creatie zorgt voor een breder perspectief op de waarde van financiële dienstverlening. Het maakt de dienstverlening duurzamer en draagt bij aan de sustainable development goals. Dit vraagt om een verandering van het huidige mentale model binnen de sector. Maar zorgt ervoor dat het werk van professionals betekenisvoller wordt en we met elkaar zorgen dat mensen niet buiten de boot vallen door financiële rampspoed en tegenslag.
Verandering in de richting van een meer economische, sociale en financiële gelijkwaardige samenleving is mogelijk wanneer de industrie zich richt op meerdere waardecreatie. Dat vereist een herbeoordeling van de rol en waarde van financiële diensten.
Een verandering in het mentale model van de industrie is vereist om ervoor te zorgen dat het werk van adviseurs meer betekenisvol en waarborgen de inclusie van mensen na een financiële ramp en ongeluk.
Verder praten?
Wil je meer weten over hoe je kunt helpen bij het voorkomen van sociale en economische uitsluiting? Neem dan contact met ons op - we praten graag met je verder!