Mentale Legacy loslaten om echt te veranderen
Foto door Åaker
Complexiteit en onzekerheid zijn geen modewoorden. Ze zijn het nieuwe normaal. In de wereld van vandaag – en zeker in de wereld van dienstverlening – lopen de vertrouwde manieren van denken en werken steeds vaker vast. Economische groei is niet langer het enige kompas voor succes. En de manier waarop we werken, organiseren en veranderen piept en kraakt onder de druk van technologische, sociale, geopolitieke en ecologische veranderingen die zich in hoog tempo opstapelen.
Dit is geen oproep voor kleine tweaks of snelle oplossingen. Dit is een uitnodiging voor een dieper proces. Een andere manier van kijken. Van leiden. En – als we eerlijk zijn – ook van leven en werken. Wetenschappers zouden dit een paradigmaverschuiving noemen. Maar voor mij gaat het over iets alledaagser en tegelijk fundamentelers; het opnieuw instellen van de dagelijkse patronen en gewoonten die ons dagelijks leven en leiderschap vormgeven.
De uitdaging fascineert me: we kunnen de best practices van gisteren niet hergebruiken en verwachten dat het morgen weer werkt. De toekomst komt op ons af – onvoorspelbaar, dynamisch, reëel. Onze opdracht is niet om die toekomst te beheersen, maar om ermee te leren dansen. Te experimenteren, reflecteren en steeds opnieuw bij te stellen.
Zeker, de antwoorden zijn nog niet allemaal helder. Maar de contouren van een andere toekomst worden zichtbaar: inclusiever, duurzamer, menselijker. Technologie biedt ongekende kansen om anders te organiseren, anders te doen. De vraag is: hoe leiden we verandering die net zo complex en dynamisch is als de wereld om ons heen?
Waarom traditionele verandermodellen tekortschieten
Traditioneel verandermanagement voelt vaak als een toneelstuk met een bekend script: het management schrijft een visie, consultants bedenken de oplossing, en de rest van de organisatie moet volgen. Mooie communicatiecampagnes proberen draagvlak te creëren – maar zijn meestal gebaseerd op het idee dat wat vroeger werkte, ook nu weer succes zal brengen.
In de praktijk leidt dat vaak tot vertraging, weerstand en minimale impact. Verandering wordt een project dat je moet ‘managen’, in plaats van een proces dat je samen beleeft. Iets wat buiten je ligt, in plaats van iets dat je van binnenuit meemaakt.
Verandering als levend netwerkproces
De recente inzichten van John Kotter – vooral uit zijn boeken Accelerate en Change – bieden een ander perspectief. Hij laat zien dat échte verandering niet top-down en lineair verloopt, maar als een levend netwerk beweegt. Zijn ‘dual operating system’ sluit beter aan bij hoe complexe organisaties vandaag de dag écht veranderen. Vier inzichten springen er voor mij uit:
Management + Leiderschap: Structuur en stabiliteit zijn belangrijk – net als richting, verbeeldingskracht en wendbaarheid. Beide zijn nodig. Alleen samen maken ze ruimte voor duurzame verandering.
Hoofd + Hart: Mensen overtuig je niet alleen met argumenten. Ze willen snappen waarom iets belangrijk is én voelen dat het ertoe doet. Verandering vraagt om ratio én bezieling.
Moeten + Willen: Mensen veranderen pas echt als ze zich verbonden voelen en vrijwillig willen bijdragen. Dan komt hun energie, creativiteit en eigenaarschap vrij – en die kracht is niet te stoppen.
Selecte groep + Diverse velen: Ja, je hebt richting nodig. Maar beweging ontstaat pas als een brede, diverse groep mensen mee gaat doen. Dáár zit het leervermogen. Dáár zit de verandering die beklijft.
Deze inzichten laten zien: verandering is geen stappenplan, maar een relationeel proces. Geen controlemodel, maar een cultuurkeuze. Wanneer we mensen echt meenemen – en ze uitnodigen in plaats van overtuigen – komt de toekomst in beweging.
Mensen maken het verschil
Deze manier van kijken vraagt ook iets anders van hoe we naar mensen kijken. Niet als ‘doelgroep’ van verandering, maar als mede-ontwerpers. Als actieve spelers. Traditionele modellen houden kennis en besluitvorming vaak bij een selecte groep – maar Kotters aanpak vertrouwt op het initiatief, het leervermogen en het eigenaarschap van velen.
Als mensen zich gezien, gehoord en serieus genomen voelen, komen ze in beweging. Ze gaan vragen stellen, aannames bevragen, patronen doorbreken en oplossingen bedenken die je in je eentje nooit had kunnen verzinnen.
Als jouw omgeving nog voelt als een keurslijf, is het misschien tijd om een nieuwe ruimte te zoeken – of te bouwen – waarin gedeeld leiderschap en gezamenlijke betekenis centraal staan.
Voorbeelden van een andere aanpak
Steeds meer organisaties laten zien hoe deze manier van veranderen werkt:
Drechtsteden Shared Services (Nederland) - Door mensen vanaf het begin te betrekken en transparantie centraal te stellen, lukte het deze organisatie om meerdere gemeentelijke diensten succesvol te integreren. Het resultaat? Meer samenwerking en tevreden klanten.
Huisvesting First Initiatives (verschillende EU -steden) - Housing First Initiatieves hebben een aanpak ontwikkeld dat de traditionele aanpak van dakloosheid omkeert: eerst een huis, dan begeleiding. Het is een benadering vol vertrouwen, menswaardigheid en autonomie – en het werkt. Dit is Change Leiderschap zoals het is bedoeld.
ODILO (Spanje) - Deze innovatieve dienstverlener wist met haar digitale contentplatform in heel Europa snel te groeien door change te benaderen als een doorlopend leerproces, met wendbaar leiderschap, multidisciplinaire teams en constante afstemming op klantbehoeften. Geen strak plan, maar een adaptieve praktijk.
Deze voorbeelden tonen keer op keer: échte verandering komt vanuit collectief gedrag, lerend vermogen en vertrouwen in de kracht van mensen.
Een nieuw tijdperk vraagt om een nieuw bewustzijn
Make Change Happen betekent: oude patronen durven loslaten en leren bewegen met wat zich aandient. Geen rigide veranderprogramma’s, maar levende ecosystemen van verandering. Gedragen door mensen, gedreven door betekenis.
Door Kotters acht ‘accelerators’ te combineren in een flexibel werkend netwerk, kunnen dienstverleners zich niet alleen aanpassen aan wat er op hen afkomt – ze kunnen er actief richting aan geven. En zo betekenisvolle impact creëren.
Ik help je graag verder als je hiermee aan de slag wilt. Geen blauwdrukken, wel perspectieven. Geen makkelijke antwoorden, wél een uitnodiging om samen te onderzoeken hoe verandering voor jullie kan werken.